KIRGIZISTAN CUMHURIYETI
31 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur
Yüzlçümü : 198.500 km2
Nüfusu : 4.700.000
Başkenti : Bişkek
TarihiDört büyük Orta Asya Türk halklarının en küçük grubünu Kırgızlar oluşturur. Orta Asya'da yaşayan Kırgızlar, tüm Kırgızların yüzde 90'ını kapsar. Doğu Türkistan'da 80.000, Afganistan'da 25.000 Kırgızın yaşadığı tahmin edilmektedir. Kuzey Türkleri ya da Doğu Hun grubuna ait bir dili konuştukları bilinmektedir.
Çin kaynaklarına bakıldığında Kien-Kun, Ki-Ku gibi adlandırmalar, Kök Türk metinlerinde Kırkız, Tibetçe'de gir-Kiz şeklinde geçtiği görülür. Söylencelere göre Kırgızlar "Kırk Kiz" ya da "Kır-ları (Dağları) gez" anlamına gelen Kırgız'dan geldiği varsayımı MÖ:2-l asırlarda Hunlarla ilgili anlatılan olaylarda görülür. Kırgızlar Tanrı Dağlannın doğusu ile Tannu-Ola arasında ortaya çıkmışlardır. Tarihi kaynaklara göre ise Kırgızlar 13. yüzyıldan sonra da bugünkü yurtlarına gelmişlerdir. Kırgızlann mezar taşlan üzerinde ve Yenisey Irmağı boylarında yapılan kazılarda yukarı Yenisey Irmağı bölgesinde yaşadıkları görülmektedir.
Kırgızlar 9. yüzyılda Uygur Kaanı'nı öldürerek Türk devletinin başına geçmişler, önce Özbek hakimiyetini daha sonrada Kazak egemenliğini kabul ederek birlikte yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Arkasından da Kalmukların egemenliğine girmişler ve Tanrı Dağlarının batısına göç etmişlerdir. 1207 de Cengiz Han Moğalistanı hakimiyeti altına aimıştır. Kırgizlar 1700 yıllarınc:a Hokand Devletinin egemenliğine girmişler ve çoğunluğu alarak devlete elkoymuşlardır. 1876 yılında Hokand Rusların eiine geçmiş, 1924 te Kara Kırgız Özerk Oblast'ı kurulmuş, 1926'da Özerk Cumhuriyet, 1936'dadaSSCB katılmışlardır. Kırgızlar, 15Ağustos 1990'da egemenliklerine, 31 Ağustos 1991'de de bağımsızlıklarına kavuşmuşlar ve tarihin her döneminde dillerini korumuşlardır. Kırgızlar % 98 dillerine bağlı olmuşlardır.
Bu konuda Manas Destanı'nın büyük yararını ve etkilerini görmüşlerdir. Zaten Kırgız dilinin bu denli sağlam kalmasınının nedenide Manas Destanı'dır.
MANAS DESTANI
Kırgız türkleri'nin millie destanı,500.000 beyte yakındır. Dünyanın en büyük destanıdır.Kırgızların aşamalardan geçerek bütünlük kazanmasını anlatır.
Hükümdarları Karahan ölünca, Kırgızlar Kamlukların egemenliği altına girerler. Karahan'ın oğullarından Çakıp,Altaylara göçer,Kırgız Türkleri'nin bağımsizlığını sağlayacak çalışmalara başlar.Bir gece Kırgızları kurtaracak kahramanın yeni doğacak oğlu olduğunu rüyasında görür.Bir süre sonra doğan oğluna Manas adını verir. Çocuğun bazı olağanüstü özellikleri olduğu görülür.Çevresinde toplanan halk ile birlikte kamluklara karşı başarılı saldırılar düzenler.
Altaylarda yaşayan Kırgızlar Manas'nın bu olğanüstü başarılarını duyunca ona katılırlar.Manas Kırgız bağımsızlık savaşının önderi olur ancak yapılan üyük savaşta ölür.Halk oğlu semeteyi başkanlığa seçer.Burada destana yeni bir olay eklenir.Semetey, Afgan hanının kızı Ayçürek'i sever. Han kızını vermek istemez.Bu yüzden kanlı çarpışmalar olur.Semetey savaşta üstün gelir. Ayçürek ile evlenir.
Destanın üçüncü konusu aile içi çarpışmalardır. Sonunda Manas'ın torunu Seytek birçok kahramanlık göstererek Kırgız hanı olur. Kırgızlar bağımsızlıklarını kazanırlar.
Dil bakımından zengin bir kaynak olan Manas destanı , folklor bakımından da önemlidir. Şamanizmin derin etkisinde olan destan Sayakbay Karalay tarafından toplanarak düzenlenmiştir.
Coğrafi Konumu
Kırgizistan'ın yüzölçümü 198.000 km2 dir. Kuzeyde Kazakistan Güneydoğu ve doğusunda Çin Halk Cumhuriyeti, Batısında Özbekistan ve Güneybatısında da Tacikistan bulunmaktadır.
Kırgizistan coğrafi konum olarak 71°-80° doğu boylamları ile 39*-43* Kuzey enlemleri arasındadır. Kırgızistan'ın yüzey şekilleri gencllikle dağlıktır ve ekili alanları azdır.
Kırgizistan'ın Başkenti Bişkek (450.000) dir, önemli şehirleri ise Calabibad, Karagöl, Talas, Narin, Çolpan Ata, Karahol, Issık Köl'dur.
Önemli nehirleri, Narin, Kursab. Talas, Kızılsu, Kursab'dır. Kırgizistan adeta bir göller ülkesidir ve üçbine yakın göl bulunmaktadır. Dünyanın ikinci en büyük krater gölü "Issık" gölü buradadır.
Kırgızistan'da yer yer değişik iklim tipleri görülürse de genelde yazları sıcak ve kurak, kışları sert-karasal iklim özelliklcri egemendir.
Kırgız % 50
Rus % 24
Özbek % 16
Diğer (Tatar ve Ukraynalı) % 10 dur.
Kent nüfusu % 40
Kırsal Kesim % 60'dır ve nüfus artış hızı 1.8 dır. Km' 22 kişi düşmektedir.
Dili Kırgız Türkçesidir. Para birimi, Kırgız Som'udur.
Ortalama yaşam 68.5 yıldır. Çalışabilir nüfusun % 80'i istihdam edilnıislir.
Ekonomi
Ülkenin büyük bölümü dağlık alanlarla kaplıdır. Topraklarının ancak %7'si tarıma uygundur. Başlıca tarımsal ürünleri pamuk, tütün, buğday, şeker kamışı, şeker pancarı; haşhaş, mısır, kenevir, yağ'ı tohumlardır. Ekilebilir toprakların % 72 si sulanabilmektedir.
Tarım yapılabilen arazinin % 90 vadilerde'dir.
1992 yılından itibaren özelleştirme ve özel mülkiyet girişimleri hızlandırılmış ve bu yolda önemli ilerlemeler olmuştur.
Kırgızların göçebe bir yaşamdan gelmiş olmalan ve ülkenin dağlık bulunması nedeniyle hayvancılık çok yaygın olarak yapılmaktadır. Ayrıca hayvancılık Kırgızistan'ın önemli gelir kaynaklarından birini oluşturmaktadır. 1.1 milyon büyiikbaş hayvan, 10.5 milyonun üzerinde koyun vardır ve yılda 38.600 ton yün üretimi yapılmaktadır. Çalışan nüfusun % 34'ii tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Bu hayvancılık 343 solkoz ve 204 kolhoz dan ibarettir. Arıcılık gelişmiştir. Milli Gelirin % 66'sını bu sektör getirmektedir.
Sanayi
Kırgizistanda ağır sanayi gelişmemiştir. Ancak hafif sanayi gelişmiştir. Bunlar da metalurji, pctrol, doğalgaz, elektronik, elektrik motorları, deri, mobilya, konservecilik. et ve şeker sanayi alanlarında toplanmıştır.
Kırgızistan yeraltı zenginlikleri bakımından diğer Türk Cumhuriyetlerine oranla daha yoksuldur. Önemli yeraltı kaynakları, kömür, altın, uranyum, cıva, çelik, antimuan, tungsten, çinko, kalay, kurşun madenleridir.
Akarsuların zengin olması sonucunda önemli ölçüde hidrolik santrallara sahiptir. Ürettiği elektrik enerjisini de diğer ülkelere satmaktadır. Ülkenin toplam hidrolik kapasitesi yıllık 142.500 milyon KW/saattir. Şu anda 659.000 KW lık termik santral ve 2.713.000 kw. lık 18 adet hidroelektrik santralleri vardır.
Petrol ve Doğalgaz
Kırgızisatn'ın petrol ve doğalgaz yataklarının yüksek rezervde olduğu varsayılmaktadır.
Ulaştırma
Ulaştırma sektörü oldrkça gelişmiştir. Özellikle karayolu taşımacılığı ihtiyacı karşılamaktadır. Şehir içi ve şehir dışı karayolu ağı 23.000 km dir. Demiryollarının uzunluğu ise 340 km dir. Ülkede hava taşımacılığı gelişmiş olup iki ayrı uluslararası havaalanı vardır (Bişkek ve Oşh).
Kırgızistan'ın telekomünikasyonu ülkenin ve dış dünyanın ihtiyaçlarını karşılamamaktadır. Uluslararası haberleçme Moskova'ya bağlıdır. Kırgızistan'da 325.000 abone telefona sahiptir ve süratle yeniden yapılaşma sürmektedir ve bu konuda önemli anlaşmalar yapılmıştır.
Kırgizistan'da özelsektör kurallarına bağlı bir turizm varlığı yoktur. Ancak, kış sporlan, dağ yürüyüşleri, avcılık, su kanyonculuğu, termal tesislerinden sağlanan sağlık turizmi sayılabilir.
Toplam kapasitenin 1990 yılından itibaren 4280 yatağa sahip ol-duğu bilinmektedir. Issık gölü etrafı önemli konaklama merkezidir.
Bankacılık ve sigortacılık gelişme göstermekte olup Kırgız Merkez Bankası kurulmuştur.
Eğitim
İlk dönemlerde, göçebe olan Kırgızlar arasında eğitim yaptırmak oldukça zor olmuştur.
Ancak, diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi îsmail Gaspırali'nin etkileri, Kırgızistan'da da görülmüştür. Modem anlamda eğitime ise Sovyet döneminde başlanmışdır. Yedi yıllık ilköğretim bitirme zorunluluğu 1934 de konmuş ve 1950 lerde ancak gerçekleştirilebilmiştir.
1991-1992 verilerine göre ise okul sayısı 2000, öğrenci sayısı ise 1.000.000 dır.
Ülkede bir Kırgız Devlet Üniversitesi bulunmaktadır ve burada 13.370 öğrenci okumaktadır. Bu üniversiteye bağlı Enstitüler vardır. Dünyanın en uzun ve doğal (tabii) destanı olan ve Birleşmiş Milletler tarafında 1000. yıl kutlamalan yapılan Manas Destanını Kırgızlar yaratmışlardır.
Sağlık
Kırgızistanda sağlık hizmetleri devlet eliyle yürütülmektedir. Kamu yatırımları, sağlıklı ulus için Devlet Programı, reform stratejisi ve politikalan yeniden oluşturulmuştur.
Sağlık yönünden Kırgızistan 7 ayrı bölgeye bölünmüştür. Ülkede toplam 900 sağlık ocağı, kırsal bölgelerde sağlık merkezleri, her kentte, kent hastahaneleri bulunmaktadır.
Doktor sayısı: 13.354'dır. poliklinik sayısı: 588'e ulaşmışlır.
Kırgız Merkez Bankasını kurmuştur. Parabirimi : som' dur.
Kırgızistan; BM. AGÎK'e ve diğer dünyu teşkilatlarına girerek Cumhuriyet kendini kabul ettirıniştir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyetiyle birçok alanda anlaşmalar yapmıştır.
T.C. Büyükelçiliği
Tel: (996 312) 62 23 54 – 62 03 78
Fax: (996 312) 66 05 19 – 66 14 58
E-mail: biskbe@infotel.kg
Adres: 720040; Moskovskaya str. № 89
Bishkek/KYRGYZSTAN
Ticaret Müşavirliği
Tel: (996 312) 62 72 14
Fax: (996 312) 66 77 49
E-mail: dtm_biskek@yahoo.com
Adres: 720040; Bokonbaev str. № 104-A
Bishkek/KYRGYZSTAN
Ekonomi Müşavirliği
Telefax: (996 312) 62 02 31 – 66 54 37
E-mail: ecomus@totel.kg
Adres: 720040; Moskovskaya str. № 89
Bishkek/KYRGYZSTAN
Maliye Müşavirliği
Telefax: (996 312) 66 36 46
E-mail: biskbemaliyemus@hotmail.com
Adres: 720040; Moskovskaya str. № 89
Bishkek/KYRGYZSTAN
Kültür ve Turizm Müşavirliği
Tel: (996 312) 21 34 40 – 21 34 41
Fax: (996 312) 61 01 14
E-mail: biskek_egt_mus@hotmail.com
Adres: 720040; Moskovskaya str. № 89
Bishkek/KYRGYZSTAN
Eğitim Müşavirliği
Tel: (996 312) 21 34 40 – 21 34 41
Fax: (996 312) 61 01 14
E-mail: biskek_egt_mus@hotmail.com
Adres: 720001; Moskovskaya str. № 171
Bishkek/KYRGYZSTAN
Din Hizmetleri Müşavirliği
Tel: (996 312) 90 05 50
Telefax: (996 312) 66 03 97
E-mail: N/A
Adres: 720040; Moskovskaya str. № 89
Bishkek/KYRGYZSTAN
Askeri Ataşelik
Tel: (996 312) 62 03 79
Faks: (996 312) 66 03 38
E-mail: turk@elcat.kg
Adres: 720040; Moskovskaya str. № 89
Bishkek/KYRGYZSTAN
YILI TATİL GÜNLERİ
|
1-2 Ocak
|
Yılbaşı Tatili
|
|
7 Ocak
|
Noel Bayramı
|
|
23 Şubat
|
Askerler Günü
|
|
8 Mart
|
Kadınlar Günü
|
|
21 Mart
|
Nevruz Bayramı
|
|
1 Mayıs
|
İşçi Bayramı
|
|
5 Mayıs
|
Anayasa Günü
|
|
9 Mayıs
|
Zafer Bayramı
|
|
31 Ağustos
|
Bağımsızlık Günü
|
|
12 Ekim
|
Şeker Bayramı
|
|
7 Kasım
|
Devrim Günü
|
|
20 Aralık
|
Kurban Bayramı
|
|
