TURKIYE'DE KI BOR KAYNAGI

Ankara Ticaret Odası (ATO), hazırladığı 'Bor ve Ötesi Raporu'na göre dünya bor rezervlerinin yüzde 72'si sahip Türkiye'nin bor madenini rafine olarak ihraç etmek için gerekli yatırımları yapması halinde, ihracatı 600 milyon Dolar'a çıkarabileceği belirtildi.

ATO, yayınladığı raporda, Türkiye'nin sahip olduğu bor rezervinin şu andaki tüketimle, dünya bor madeni ihtiyacını 500 yıl karşılayabileceğine dikkat çekiliyor. 1.2 milyar dolarlık dünya bor piyasasında, rezervlerin yüzde 72'sine sahip olmasına karşın Türkiye sadece 400 milyon dolar pay alabiliyor. Türkiye'nin, pazardaki zayıflığının nedeni bor işleyecek tesislerinin yetersiz oluşu ve dünyada borlu ürünlerin henüz yeterli pazara sahip olmayışı. Türkiye'nin bor madenini rafine olarak ihraç etmek için gerekli yatırımları yapması halinde, ihracatı 600 milyon Dolar'a çıkarması mümkün görünüyor. Borun gelecekte petrolün yerini almasına kesin gözüyle bakılıyor. Türkiye'nin bu büyük pastadan pay alabilmesi bora yapacağı yatırımlara bağlı.

REZERVDE BİRİNCİ

Rapora göre, dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, Rusya ve ABD'de bulunuyor. Toplam 1 milyar 176 milyon ton olan dünya bor madeni rezervinin 851 milyon tonu Türkiye'de. Bu rezervin 227 milyon tonunu görünür ekonomik rezervler; 624 milyon tonunu muhtemel rezervler oluşturuyor. Toplam rezervin yüzde 72'si Türkiye'de.

Rusya'da ise toplam rezervin 100 milyon tona yaklaştığı belirtiliyor. Rusya'nın rezervdeki toplam payı yüzde 8.50 oranında. 80 milyon ton rezervin olduğu ABD'de, dünya toplam rezervinin yüzde 6.80'i bulunuyor.

AVRUPA, ALDIĞI BORU İŞLEYEREK 450 KATINA SATIYOR

Dünya bor piyasasının 1.2 milyar dolar düzeyinde olduğu belirtilen raporda, Türkiye'nin pazarın yüzde 38'lik kısmını elinde bulundurduğuna dikkat çekiliyor. Bor pazarından 400 milyon dolar pay alan Türkiye'nin hedefi pazarın yüzde 50'sini ele geçirmek.

Türkiye bor madeninde hammadde yerine geliştirdiği işlenmiş ürünleri satarak pazarını büyütmeye çalışıyor. Örneğin son olarak geliştirilen "kalsine tinkal" adlı bor türevi ile çok sayıda sektörde kullanılan "soda külüne" ikame bir ürün ortaya çıkarmış oldu. Bu ürünün önümüzdeki dönemde 250 milyon dolarlık yeni bir pazar oluşturması ve Türkiye'nin mevcut bor gelirine ek bir gelir getirmesi bekleniyor.

Türkiye, en kıymetli rafine borun tonunu ortalama 300 bin Dolar'dan satıyor. Oysa bor teknolojisi sayesinde, bor kimyasalına dönüştürülen borun tonu 30 milyon Dolar'a kadar çıkabiliyor. Avrupa ülkeleri çeşitli ülkelerden ithal ettiği 200 milyon Euro'luk rafine boru, sahip olduğu bor teknolojisi sayesinde yeni ürüne dönüştürerek, 89 milyar Euro'ya dünya piyasalarına sunuyor. Avrupa söz konusu teknolojik işlem sayesinde aldığını 450 katına satmış oluyor.

TARIMSAL GELİRDE 2.4 MİLYAR DOLARLIK EK GELİR

Yapılan deneyler borun, gübrenin bileşimindeki fosfat, azot, magnezyum gibi maddelerin toprakta çözünürlüğünü kolaylaştırdığını gösteriyor. Raporda, borlu gübre kullanımının ürün verimini yüzde 18 ila yüzde 35 oranında arttırdığı belirtiliyor. Dünyada tarımda yoğun olan bor kullanımında Türkiye'nin oldukça geri kaldığı belirtiliyor.

Erzurum'da Atatürk Üniversitesi'yle yürütülen çalışmalarda, hayvanların temel besin maddesi olan yonca bitkisi veriminin, borlu gübre sayesinde yüzde 30 arttığı belirlendi. Yine Konya'da borlu gübrenin buğday verimini yüzde 35 oranında arttırdığı gözlendi.

Türkiye'de tarım alanı olarak kullanılan toprakların yüzde 20'sinde bor eksikliği olduğu belirtiliyor. Bor eksikliği olan topraklara verilecek borlu gübrenin verimi yüzde 20 arttırdığı düşünüldüğünde, Türkiye'nin 60 milyar dolar olan tarımsal gelirine 2.4 milyar dolarlık ek gelir sağlanacak.

TAVUK ETİ ÜRETİMİNDE 9 BİN TONLUK ARTIŞ

Bor tavukçuluk sektöründe de kullanılıyor. Yapılan çalışmalar borlu yemin tavukların et ve yumurta kalitesinde olumlu etkisi olduğunu gösteriyor. Bor katkılı yemle beslenen tavukların ağırlıklarında 17 grama kadar artış yaşandığı belirlendi.

Türkiye'de yılda 500-550 milyon adet et tavuğunun kesilip piyasaya sürüldüğü tahmin ediliyor. Kesilen tavuklardan elde edilen et miktarının 900 bin ton civarında olduğu dikkate alındığında, borlu yemle beslenen tavukların etinde ortaya çıkacak 17 gramlık artış tavuk eti üretimimizi 9 bin ton arttıracak. Borlu yem ayrıca, tavuk yumurtalarının kabuklarını kalınlaştırarak yumurtadaki fireyi azaltıyor, yumurtanın bayatlamasını geciktiriyor, kolestrol oranını düşürüyor.

KANSER TEDAVİSİNDE ETKİLİ

Tıpta, özellikle kemik erimesi, sindirim hastalıkları ve kanser tedavisinde kullanılan bor türevli yöntemler adeta mucize yaratıyor. Bor katkılı vitaminler, prostat kanserinden kemiklerin güçlenmesi, zihin algılamasının gelişmesine kadar insan üzerinde pek çok olumlu etki sağlıyor.

Kanser tedavisinde, kemoterapi yerine geliştirilen yeni borlu tedavi yöntemi, sadece kanserli hücreyi yok ediyor ve kemoterapidekinin aksine 'iki seansta' sonuç alınıyor.

İŞLENMİŞ BOR GELİRİ KATLIYOR

Raporda, işlenmeden satılması halinde 2.4 milyon dolar eden 16 bin ton bor ile üretilecek 400 bin tonluk borlu çimentonun piyasa değerinin 24 milyon doları bulacağı ifade ediliyor. Benzer şekilde, 6 milyon dolar değerindeki 8 bin 400 ton borik asit kullanılarak üretilecek 100 milyon metrekare seramiğin değeri 400 milyon dolara yükseliyor. 2.2 milyon dolarlık borikasit ile üretilecek, yanmaya ve haşereye karşı dayanıklı borlu izolasyon malzemesinden sağlanacak gelir 24 milyon doları buluyor.

500 bin dolarlık borla üretilecek 5 bin tonluk yanmaz boyanın sağlayacağı gelir ise 24 milyon dolara ulaşıyor.

250'Yİ AŞKIN ALANDA KULLANILIYOR

Raporda 250'yi aşkın alanda kullanıldığı ifade edilen bor madeninin sektörlerde kullanımı ve günlük hayata getirdiği faydalar şöyle sıralanıyor: Ahşap Sektöründe Kullanımı: Borun ahşapta özellikle haşerelere karşı etkin koruma sağladığı kaydedilen raporda, bor kullanımının kerestenin ömrünü 5-10 yıl uzattığı belirtiliyor. Borun, ahşabın alev almasını geciktirici etkisi de deneyler sonucu kanıtlanmış.

Askeri Amaçlı Kullanımı: Jet ve roket motorlarının iç kısımlarında, askeri zırhlı teçhizatta zırh ve roket yakıtı olarak bor bileşikleri kullanılıyor. Yine piyade tüfeği, tabanca, top, tank üretiminde, zırhlı personel taşıyıcıların zırhlarını güçlendirici seramik plaklarda da bor kullanılıyor.

Alev Geciktirici Olarak Kullanımı: Bor içerikli alev geciktiriciler diğer alev geciktirici malzemelere oranla çok daha ucuz ve kaliteli. Alev geciktirici olarak, yanmaz kumaş, yanmaz kağıt projeleri henüz hayata geçirilmemiş durumda ancak çalışmaları devam ediyor.

Borlu Çimento: Çimento üretiminde, bor kullanımı betonun dayanıklılığını arttırıyor. Borlu çimento, özellikle "beton yol" ve "baraj" inşaatında tercih ediliyor. Sağladığı mukavemet nedeniyle depreme dayanıklı binaların inşaatında kullanılması da hedefleniyor. Asfalt yollar 2.5- 3 senede bir bozularak yenileme gerektirirken, borlu çimento kullanılarak yapılacak yolların 40 yıl yenileme gerektirmeksizin dayanabileceği belirtiliyor.

Deterjan Sanayi: Farklı formüllerle deterjan sanayinde kullanılan bor, ev temizlik malzemelerinde, bulaşık ve çamaşır deterjanlarında da kullanılıyor. Borun, ağartıcı ve bakterilere karşı koruyucu özelliği bulunuyor.

İlaç Sanayii'nde Kullanımı: Bor, ilaç sanayinde de birçok alanda kullanılıyor. Özellikle göz damlaları, lens solüsyonları ve mantar oluşumunu önleyici kremlerde bor, önemli bir kimyasal olarak karşımıza çıkıyor.

Kozmetik: Bor kullanıldığı kozmetik ürünlerine de yumuşaklık, yapışkanlık ve dayanıklılık gibi ekstra özellikler kazandırıyor. Günlük yaşamda kadınların vazgeçilmezi fondöten, kapatıcı, ruj, oje gibi birçok ürünün içeriğinde bor kullanılıyor.

Tarımda Gübre Olarak Kullanımı (Mikro besleyici): Tarımda borlu gübre kullanımı verimi arttırıyor. Hektar başına sadece 1.5 kilogram bor gübresi kullanarak domateste yüzde 18'lik verim artışı elde edilebiliyor. Bor gübresi ile şekerpancarında yüzde 15, fındıkta yüzde 19 verim artışı sağlanıyor.

Seramik Sektörü: Borun seramik sektöründe kullanımı seramiğin pişme sıcaklığını düşürüyor. Seramik sırlarındaki yapıyı güçlendiriyor.

Silah ve Uzay Fırlatma Sistemlerinde Kullanımı: Bor kullanımı sayesinde, ağırlığı azalan uzay aracının çıkış maliyeti 10 misli azalıyor.

Ulaştırma Sektöründe Bor Kullanımı: Motor yağlarında bor bileşiklerinin kullanılması sürtünmeyi sıfıra yaklaştırıyor ayrıca motorun ömrünü uzatıyor. Benzin kullanımında 3-5 kat tasarruf sağlıyor. Borun antifiriz, hidrolik yağlarında kullanımı da olumlu sonuçlar veriyor. Ayrıca araba boyalarının içine katılan bor, parlaklığı ve kolay çizilmemeyi sağlıyor. Lastiklerin içindeki çelik teller de borla güçlendiriliyor.

Yakıt Uygulamalarında Bor: Bor'un uçaklarda ve roketlerde yakıt olarak kullanılması yönünde çalışmalar devam ediyor. Bor birim hacimde petrole oranla 3-4 kat daha fazla enerji yaratıyor. Böylece bor, çok az ömrü kalan petrol yerine alternatif olarak öne çıkıyor.

Hızlı trende Maglev manyetik alan yaratılarak, vagon, lokomotif, raylarda bor ve türevlerinin kullanımı, nerede ise 'zamandan - mekandan bağımsız' süratte trenleri hayata sokuyor.

ATO BAŞKANI AYGÜN

Bor kaynaklarını etkin kullanamadığımızı belirten Aygün, bor işleme tesislerinin yetersizliğinden yakındı. İşlenmiş bor ihracatının Türkiye ekonomisine önemli katkı sağlayacağını ifade eden Aygün 'Her derdin devası bor madeni, Türkiye ekonomisi için de deva. Borcumuz artarken, bor'umuzun yatmasını içime sindiremiyorum' dedi. Bor'un geleceğin madeni olduğunu dile getiren Aygün "Türkiye bor rezervinde birinci sırada. Bor'umuzun kıymetini bilelim. 'Petrol Şeyhleri'nin yerini 'Bor Beyleri'nin alması yakındır' diye konuştu.

DÜNYA BOR REZERVİ

ÜLKE Görünür Ekonomik Rezerv (bin ton) Muhtemel Mümkün Rezerv (bin ton) Toplam Rezerv (bin ton) Toplam pay

Türkiye 227.000 624.000 851.000 72,20

Rusya 40.000 60.000 100.000 8,50