Bulgaristan’da İş Yapmak İsteyenler İçin Pratik Bilgiler

Ücretler

• Bulgaristan’da “Asgari Ücret” 1 Ocak  2007’den itibaren 180 levadır.
• 2007 yılında ortalama aylık ücret 396 Leva (202 Euro) olarak belirlenmiştir.

Vergi ve Sigorta

• Ekim 2007’den itibaren sosyal güvenlik ve sağlık sigortası işveren payı aylık ücretin % 22,325’dir.
• KDV oranı tüm ürünler için % 20’dir.
• 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren kurumlar vergisi oranı % 10’dur.

Ancak İşsizlik oranı, Bulgaristan genelindeki işsizlik oranının % 50’sini geçen Belediyelerde kurulan işletmelerde aşağıdaki koşulların tümünün sağlanması durumunda vergiden muafiyet sözkonusu olabilir.

• Çalışanların % 80’i sözkonusu belediye hudutları içinde ikamet etmelidir.
• Vergi muafiyetinin sağlanacağı yıl şirketin herhangi bir vergi veya sosyal sigorta primi borcunun olmaması gerekmektedir.
• Şirketin varlıklarının muaf tutulan vergi miktarı kadar artırılması ya da vergi miktarı tutarında bir meblağın bir sonraki yıl işçilere yapılan ödemeler için kullanılması gerekmektedir. İşsizlik oranlarındaki değişiklikler, bu hakkı kazanmış firmanın takip eden 5 yılki hak kullanımını engellemez.

Gelir Vergisi Oranları

200 levaya kadar                      vergi ödenmiyor

200 - 250 leva arasında            200 leva üzeri için % 20

250 - 600 leva arasında            10 leva + 250 leva üzeri için % 22

600 leva üzeri                           87 leva + 600 leva üzeri için % 24

Elektrik ve Su

• Elektrik fiyatı KDV dahil kWh başına 0,027 EUR – 0,095 EUR arasında değişmektedir.
• Bulgaristan genelinde su fiyatları belediyelere göre değişim göstermektedir. Sofya’da sanayi kullanımı için suyun metre küpü, KDV dahil, 0,53 EUR – 0,59 EUR arasında değişmektedir.

Kira ve Satış

• Sofya’da ofis kiraları Ocak 2007’de metre kare başına aylık 5 EUR - 15 EUR arasında değişmektedir.
• Sofya’da ofislerin satış fiyatı Ocak 2007’de metre kare başına 650 EUR - 1600 EUR arasında değişmektedir.

Kur

• 26 Ocak 2007 tarihi itibariyle 1 USD = 1.43 BGN (döviz alış).
• 1 Ocak 1999 tarihinden itibaren 1 EUR = 1.955 BGN olarak sabitlenmiştir.

Bulgaristan ile Türkiye Arasındaki Anlaşmalar    

• Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (1994)
• Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (1994)
• Serbest Ticaret Anlaşması (1999). Bu anlaşma uyarınca Sanayi ürünlerinin ticaretinde iki taraf da gümrük vergisi almamaktadır. Tarım ürünleri içinse tercihli  vergi oranları uygulanmaktadır. 1 Ocak 2007 tarihinde Bulgaristan’ın AB’ye tam üye olması ile birlikte bu anlama hükümlerinin yerini Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği hükümleri almıştır.

Şirket Türleri

Bulgaristan’da % 100 yabancı sermayeli şirket kurulabilmektedir. Bulgaristan’da yabancı ortaklarla kurulan şirketler Bulgar ortağı olsun ya da olmasın Bulgar şirketi olarak kabul edilir ve Bulgaristan Ticaret Kanununa göre faaliyette bulunabilirler. Yabancıların kuracağı şirket ya limited ya da anonim şirket statüsünde olabilir. Her ikisi de sermayedarlarına sınırlı sorumluluk yüklemektedir.

• Anonim Şirket (Bulgaristan’da AD olarak kısaltılmaktadır.): Minimum iki gerçek veya tüzel ortakla kurulmaktadır. Sermayesinin asgari 50 000 leva (yaklaşık 25 000 €) olması gerekmektedir. (Tek Kişilik Anonim Şirket Bulgaristan’da EAD olarak geçmektedir)

• Limited Şirket (Bulgaristan’da OOD olarak kısaltılmaktadır.): Minimum iki gerçek veya tüzel ortakla kurulmaktadır. Sermayesinin asgari 5.000 leva (2.500 €) olması gerekmektedir. (Tek Kişilik Limited Şirket Bulgaristan’da EOOD olarak geçmektedir)

Şirket Kuruluşu

Bulgaristan’da şirket kuruluşu mahkeme kaydıyla yapılmaktadır. Bunun için şirket ana sözleşmesi, şirket sermayesinin yatırıldığı banka hesabı, vergi ve şirket kimlik (Bulstad) numarası  ile mahkemeye başvuruda bulunarak şirket kuruluş kararı alınmaktadır. Bu işlemler için avukatlarla çalışan aracı şirketler bulunmaktadır. Ayrıca Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Odası da ücreti mukabili bu hizmeti vermektedir.

Yürürlüğe giren yeni Ticaret Sicili Kanunu 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren Bulgaristan’da firma kuruluşuna ilişkin farklı bir prosedür öngörmektedir. Bu tarihten itibaren firma kayıtları ülke genelinde tek ticaret sicili tutmakla görevli kılınan Kayıtlar Ajansı’na başvurularak tek gişede yapılacaktır. Başvuru, firma yetkili temsilcisinin bir bildirgeyi doldurması ve kanunun öngördüğü belgeleri bildirgenin ekinde ibraz etmesiyle gerçekleşecektir. Kanunda aksi bir durum öngörülmedikçe firma kaydının başvuru gününü takip eden çalışma gününün mesai bitimine kadar yapılması gerekmektedir. Ticaret siciline kaydın yapıldığı anda firmaya Bireysel Kimlik Kodu verilecektir. Mevcut olan firmaların ise üç yıl içerisinde Kayıtlar Ajansı’na başvurarak kayırlarını yenilemeleri gerekmektedir. Söz konusu kayıt yenilemeleri ücretsizdir. Ticaret sicili kamuya açık olacaktır.

İlk Giriş Vizesi

Bulgaristan’a girmek isteyen Türk vatandaşları (işadamları, turistler) vize uygulamasına tabidir. Bu nedenle vize almak isteyenlerden, Bulgaristanda yerleşik şahıslardan davet mektubu getirmeler istenmekte veya seyahat acentaları aracılığıyla vize alınabilmektedir.

İşadamları için en güvenilir yol; Bulgaristanda faaliyet gösteren bir firmanın Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Odası aracılığıyla göndereceği davet mektubu ile başvurularını yapmalarıdır.

Büyük şehirlerde, İstanbul Ankara ve Edirne’de bulunan konsolosluklara başvuruda  aracılık eden kurumlar mevcuttur.

Bulgaristan’da şirket kurmak veya temsilcilik açmak mahkeme kararı ile gerçekleşmektedir. Firmaların Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Odasına kayıt olma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak sözkonusu odaya veya diğer odalara kayıt olan firmalar daha fazla güven vermektedir.

Şirket çalışanı Türk vatandaşlarının oturum vizesi alması gerekmektedir. Ancak bu işlemler bazen bürokrasi açısından zorlayıcı olabilmektedir.

Oturum Vizesi

Yabancıların Bulgaristan hükumetinden oturum vizesi alması için,

1)             Bir işyerinde çalışmak isteyenlerin, Bulgaristan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından izin almaları

2)             Ticari faaliyette bulunacakların ise en az 10 Bulgar vatandaşına istihdam sağlaması gerekmektedir.

Başlangıçta oturum vizesi altı aylık verilmektedir. Beş yıl boyunca yılda en az 181 gün Bulgaristan’da kalan yabancılar süresiz oturum izni alabilmektedirler.

Bulgaristan’da şirket kuranların oturum vizesi için başvurduklarında istenen belgeler:

• Mahkeme kararı
• Vergi dairesinden alınan vergi numarası
• Şirketin kimlik numarası olan BULSTAT numarası
• Vergi Levhası
• Bulgaristan Ticaret Odasına kayıt (ihtiyari)
• Oturum izni isteniyorsa en az 10 Bulgar işçinin sigortası, iş sozleşmeleri,  maaş bordroları
• Sigorta numarası
• Herhangi bir Bulgar bankasında firma adına açılmış hesap cüzdanı
• Kira sözleşmesi
• Belediye kaydı
• Vergi borcu olmadığına dair vergi dairesinden bir belge

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Bulgar firmalarla ticaret yapacak Türk firmalarının başlangıçta peşin çalışmaları, bunu yapamıyorlarsa sözleşme yaparak, sözleşmede anlaşmazlık durumunda başvurulacak ilgili mahkemeyi belirtmeleri gerekmektedir. Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Odasının içindeki Arbitraj Mahkemesi anlaşmazlık durumlarında ücreti karşılığı avukatlık hizmeti verebilmektedir. Ayrıca ticaret öncesi Bulgaristan’daki firma hakkında Bulgaristan Sanayi ve Ticaret Odasının Ticaret Sicili bölümünden ilgili firma hakkkında bilgi alınabilir.

Bulgaristan’da özellikle küçük firmalarda yabancı dil fazla kullanılmamaktadır. Bu nedenle iş bağlantılarında Bulgarca bilen bir tercümana ihtiyaç olacaktır. 

İki farklı tür döviz büroları bulunmaktadır. Düşük kur uygulayan bürolarda döviz satışına ilişkin belge imzalatılmaktadır. Bu tarz bürolardan uzak durulması ve herhangi bir belgeyi imzalatmayan ve dekont veren bürolardan döviz bozdurulması gerekmektedir.

Bulgaristan’daki Yatırım Teşvikleri

• İşsizlik oranı Bulgaristan ortalama işsizlik oranının % 50 üzerinde olan bölgelerde yapılan yatırımlar, kurumlar vergisine tekabül eden miktarın sermayeye dönüştürülmesi ya da sosyal sigorta ödemelerine yatırılması koşuluyla 5 yıl kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır.
• Araştırma merkezleri veya üniversitelerle ortaklaşa yapılan AR–GE harcamaları vergi tabanından düşürülmektedir.
• Amortisman oranları, bilgisayar, yazılım ve yeni üretim ekipmanı için 2 yıl içinde sıfırlanmaktadır.
• En az 50 kişiye istihdam yaratan ve 5 milyon €’nun üzerindeki yatırım projelerinde 2 yıl, ithal edilecek makina/ekipman için KDV’den muafiyet sağlanmaktadır.
• Temettü üzerinden  sadece % 7 vergi kesintisi (şirketin en az % 20’sine sahip AB vatandaşlarına % 0) yapılmaktadır.
• Sermaye kazançları vergisi alınmamaktadır.
• Kurumlar vergisi sadece % 10’dur.
• Gelir vergisinde en yüksek oran % 24 olup bu oran 300 € üzerindeki gelirlere uygulanmaktadır.
• İşverene, İş Kurumu aracılığıyla istihdam ettikleri gençler veya engelliler için ödedikleri maaş (asgari ücret üzerinden), emeklilik ve sağlık sigortası ödentileri, bir yıla kadar, iade edilmektedir.
• Beş milyon € ve üzerindeki yabancı yatırımlar Bulgaristan Yatırımlar Ajansı’ndan, bu miktarın altındaki  yatırımlar Bulgaristan KOBİ Geliştirme Ajansı’ndan destek görmektedir. Tarım üreticileri ayrıca Tarım Bakanlığı’na bağlı Devlet Tarım Fonu’ndan destek almaktadırlar.

Önemli Telefonlar

T.C. Sofya Büyükelçiliği

Tel: +359 2 935 55 00 (Santral)

Faydalı web sayfaları

Sofya Ticaret Müşavirliği ve Türkiye’nin diğer ülkeler nezdindeki web sayfaları için:

http://www.musavirlikler.gov.tr/

Dış Ticaret Müsteşarlığı web sayfası: www.dtm.gov.tr

İşadamları için avukatlık ve danışmanlık hizmeti veren kurumlar listesi için:

http://www.musavirlikler.gov.tr/altdetay.cfm?AltAlanID=999&dil=TR&ulke=BG

Mevzuat için web siteleri;

• Hukuk Portalı: http://lex.bg/index.php?lang=eng&res=1024
• Gümrük Mevzuatı: http://www.en.customs.bg/index_en.html
• TARIC Sistemi (Gümrük oranlarını, kotaları görüntülemektedir): http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds/cgi-bin/tarchap?Lang=EN
• Vergi Mevzuatı: http://www.minfin.government.bg/en/page/215
• Ticaret Kanunu: http://www.bulgarianconsulate-ist.org/commercial.html
• Yatırımlar Mevzuatı: http://investbg.government.bg/index.php?sid=18&ssid=46
• Çalışma Mevzuatı: http://www.mlsp.government.bg/en/docs/index.htm
• İstihdam Mevzuatı: http://www.az.government.bg/eng/internal_en.asp?CatID=16&BM=0
• Enerji Mevzuatı: http://www.mee.government.bg/eng/norm/rdocs.html
• Silah ve Çifte Kullanımı Olan Ürün ve Teknolojilerir Ticaretinin Kontrolüne İlişkin Mevzuat: http://www.mee.government.bg/eng/norm/rdocs/mdoc.html?id=5447 ve http://www.mee.government.bg/eng/norm/rdocs/mdoc.html?id=5451
• Dumpingden Korunma Mevzuatı: http://www.mee.government.bg/eng/norm/rdocs/mdoc.html?id=14645
• İthalatta Korunma Önlemleri Mevzuatı: http://www.mee.government.bg/eng/norm/rdocs/mdoc.html?id=87746
• Fikri Mülkiyetin Korunmasına İlişkin Mevzuat: http://www.mee.government.bg/eng/norm/rdocs/mdoc.html?id=14919
• Çevrenin ve Sualrın Korunmasına İlişkin Mevzuat: http://www.moew.government.bg/index_e.html
• Patent Mevzuatı: http://www1.bpo.bg/index.php?option=com_content&task=view&id=75&Itemid=122
• Standardizasyon Mevzuatı ve Standartlar: http://www.bds-bg.org/
• Uluslararası Arbitraj Mevzuatı: http://www.bcci.bg/arbitration/index.html
• İhaleler Mevzuatı: http://www.cpc.bg/public/index.php?id=259
• Rekabetin Korunmasına İlişkin Mevzuat: http://www.cpc.bg/system/storage/zak_en_1_119.doc

İhale Takip:

• Kamu İhaleleri Ajansı (İhaleler Bulgarca olarak yayınlanmaktadır): http://www.aop.bg/case.php?ln=1
• Bölgesel Kalkınma ve Bayındırlık Bakanlığı çerçevesindeki ihaleler: http://www.mrrb.government.bg/pageen.php?P=54
• Ulaştırma Bakanlığı çerçevesindeki ihaleler: http://www.mt.government.bg/page.php?category=140
• Çevre ve Sular Bakanlığı çerçevesindeki ihaleler: http://www.moew.government.bg/index_e.html
• Maliye Bakanlığı çerçevesindeki ihaleler: http://www.minfin.government.bg/en/page/16