I. YABANCILARIN YASAL STATÜLERİ[1]

I. 1. Yasal Çerçeve ve Genel Kurallar

Yabancıların Bulgaristan’daki yasal statüleri Anayasa, Yabancı Uyruklular Kanunu (1998) ve bu Kanunun Uygulama Yönetmeliği ile Vizelerin Verilmesine Dair Genelge hükümleri ile düzenlenmektedir. Bu alandaki Bulgar mevzuatının genelde AB’nin ilgili mevzuatıyla uyumlu olduğu söylenebilir.

Bulgar Anayasası, aksi kanunla öngörülmediği müddetçe, yabancıların Bulgar vatandaşları ile aynı kanuni haklardan faydalanmasını ve aynı yasal yükümlülüklere tabi olmasını öngörmektedir.

Bulgar mevzuatına göre yabancıların hakları aşağıdaki alanlarda sınırlandırılmıştır:

Mülkiyet hakları: Yabancılar, yasal miras dışında toprak mülkiyetine hak kazanamazlar. Bulgaristan’ın AB üyeliği ile birlikte AB vatandaşlarına bu konuda kısıtlı istisnalar tanınmaktadır.

Mesleki haklar: Yabancılar devlet memuru, gümrük memuru veya Dışişleri Bakanlığı memuru olarak istihdam edilemezler. Patent ofisinde, Elektronik Medya Konseyi vb. kuruluşlarda çalışamazlar, noter olamazlar.

Bütün yabancılar Bulgaristan’a girişlerinde ziyaret amaçlarını ve kalacakları adresi beyan etmek zorundadır.

I.2. Genel Konular

I.2.1. Yabancıların Bulgaristan’a Girişleri

Aksi bir anlaşma ile belirlenmedikçe tüm yabancılar Bulgaristan’a girişleri ve burada ikamet etmek için vize temin etmek zorundadırlar.

I.2.2. Vize Türleri

Geçerli bir vize dahi Bulgaristan’a giriş garantisi vermeyebilir. Sınır kontrol görevlileri yabancının ülkeye kabulü için gerekli şartlara sahip olup olmadığı konusunda nihai karar verme yetkisine sahiptir.

Yabancı Uyruklular Kanunu vize türlerini “transit vize, kısa süreli vize ve uzun süreli vize” olmak üzere üçe ayırmaktadır:

Transit vize 24 saat içinde Bulgaristan üzerinden başka bir ülkeye transit geçecek kişiler için gereken vize türüdür.

Kısa süreli vize bir yabancının altı aylık bir süre içinde toplamda 90 günden fazla kalmamak kaydıyla bir defalık veya çok sayıda giriş yapabilmesini sağlar.

Uzun süreli vize yabancı uyruklunun Bulgaristan’a giriş yapıp sonrasında uzun süreli veya süresiz ikamet izni için başvurmasına el veren vize türüdür. Bu vizenin geçerliliği altı aydır ve sahibine 90 güne kadar oturum izni sağlar.

Tüm vize başvuruları ilgili bir Bulgar diplomatik misyonuna veya konsolosluğuna yapılmalıdır.

I.2.3. Vize Muafiyet Kuralları

Bazı devletlerin vatandaşları Bulgaristan’a vize gerekmeksizin girebilmektedir. İrlanda ve İngiltere hariç AB üyesi devletlerin vatandaşları her bir altı aylık sürede 90 güne kadar sürecek kalışları için vizeye ihtiyaç duymazlar. Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya, İrlanda, İngiltere, Kanada, ABD ile İsviçre vatandaşları ise kalışları her bir altı aylık dönemde 30 günü geçmemek kaydıyla vizeye tabi değildirler.

Süreler ilgili kişinin Bulgaristan’a ilk girdiği ve pasaportuna işlenen tarihten itibaren başlar.  

I.2.4. İkamet İzinleri

İkamet izinleri ülkede üç aydan daha fazla kalmaya niyetli yabancılar için verilmektedir. Bazı ülke vatandaşları (örneğin, Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya, İrlanda, İngiltere, Kanada, ABD ve İsviçre vatandaşları) için bu süre bir aydır.

İki tür ikamet izni bulunmaktadır:

• Uzun süreli ikamet izinleri – en çok bir yıla kadar,
• Süresiz ikamet izinleri – sürekli bir oturum izni sağlar.

Uzun süreli ikamet izinleri verilmesinde en sık rastlanılan gerekçeler:

• Yabancı uyruklu kişi bir Bulgar şirketinin yönetim veya gözetim (supervisory) kurulunun üyesidir.
• Yabancı uyruklu kişi Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odası (BCCI)’na kayıtlı bir firmanın ticari temsilcisidir.
• Yabancı uyruklu kişi Bulgar İstihdam Ajansı tarafından verilen çalışma iznine sahiptir.
• Yabancı uyruklu kişi Bulgaristan’da ekonomik bir faaliyet sürdürmektedir ve en az 10 Bulgar uyruklu istihdam etmektedir.

Bir yabancının ikamet iznine başvurabilmesi için öncelikle uzun süreli bir vize temin etmesi gerekmektedir.

Uzun süreli ikamet izni başvurularında aranan genel belgeler:

• Başvuru sahibine ait geçerli bir pasaport,
• Başvuru sahibinin Bulgaristan’da kalacağı süre boyunca ikamet edeceği bir yeri temin ettiğine dair kanıtlar (örneğin kira kontratı),
• Standart başvuru formu,
• Gerekli yasal ücretleri yatırmış olduğuna dair belgeler,
• Başvuru sahibinin Bulgaristan’da kalacağı süre boyunca doğacak maliyetleri karşılayabilecek mali kaynaklara sahip olduğunu gösteren kanıtlar.

Uzun süreli ikamet izni başvurusu uzun süreli vizenin süresinin dolmasına en az 7 gün kalmışken “Yabancı Uyruklular İdari Kontrol Ofisi (FNACO)”ne yapılmalıdır.  Uzun süreli ikamet izni şartlara göre yenilenebilir. Başvuru sahibi Bulgaristan topraklarında bir önceki takvim yılı içinde 6 ay ve bir günden az ikamet ettiyse süre yenileme talebi reddedilebilir.

Uzun süreli ikamet izni sahibi yabancı Bulgar vatandaşlarına tanınan her türlü haktan yararlandığı gibi, onların tabi olduğu yükümlülüklere de tabi olur. Örneğin, Bulgar işveren tarafından istihdam edilebilir, sosyal güvenlik tazminatı alabilir ve sağlık sigortasından faydalanabilir.

I.3. Çalışma İzinleri

I.3.1. Genel Kurallar

Aksi kanunda belirtilmediği müddetçe, yabancılar Bulgaristan’da ancak bir çalışma izni aldıktan sonra çalışabilirler.

Çalışma izni yerel işveren tarafından talep edilir ve İstihdam Ajansı tarafından verilir. Bir takım yasal koşulların yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Çalışma izinleri bir yıldan daha uzun bir sure için verilmez. Bazı koşullarda en fazla bir yıl daha uzatılabilir. Çalışma izni temini için öncelikle yabancı uyruklunun bir uzun süreli vize sahibi olması gerekmektedir. Kısa süreli vize sahibi olanlar Bulgaristan’da iş arayamaz ve çalışma izni için başvuramazlar.

I.3.2. Bulgaristan’da çalışma izni alma zorunluluğu bulunmayan yabancı uyruklular

Aşağıda ana kategorileri sayılan yabancı uyruklu kişiler Bulgaristan’da bir çalışma iznine ihtiyaç duymaksızın çalışabilirler.

• Şirketlerin veya yabancı tüzel kişiliklerin şubelerinin müdürleri,
• Yerel şirketlerin bir iş ahdiyle istihdam edilmemiş İdari Kurul veya Yönetim Kurulu üyeleri,
• Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odası (BCCI)’na kayıtlı bir yabancı firmanın ticari temsilcisi,
• Bulgaristan’da süresiz ikamet iznine sahip olanlar.

I.3.3. Bulgaristan’da çalışma izni olmadan kısa süreli görevlendirme ile çalışabilecek yabancı uyruklular

• Kendi yabancı işvereni tarafından Bulgaristan’a bir iş seyahatine gönderilen yabancı uyruklular ile
• Bir yıllık bir süre içinde toplam üç ayı geçmemek kaydıyla Bulgaristan’da görevlendirilen yabancı uyruklular.

Bu görevlendirme aşağıdaki özelliklerden birini kapsamalıdır:

• İthal edilmiş bir makine veya ekipmanın kurulumu veya garantili onarımı,
• Bir ekipmanın işletiminin eğitimi veya sipariş edilmiş ekipman, makine veya diğer bir benzer kalemin teslimi,
• Bir lisans sözleşmesi kapsamında eşyanın tedariki için ihracat kontratının bir parçası olarak eğitim,
• Yabancı bir tur operatörü ile bir Bulgar tur operatörü veya otel işletmesi arasında mevcut turist hizmet sözleşmesinin yerine getirilmesinin koordinasyonu ve kontrolü.

Diğer tüm kategoriler için çalışma izni zorunludur. Çalışma izni genelde kanunun tüm koşulları karşılandığı takdirde verilmektedir. (Örneğin, bir işletmede yabancı ve Bulgar çalışan sayıları arasında 1/10 oranı bulunmalıdır.)

Çalışma izninin gerekmediği hallerde dahi işveren yabancı uyruklu çalışanlarını istihdam ettiği günden itibaren üç gün içerisinde Ulusal Gelirler Ajansına kayıt ettirmelidir.

I.3. Türk vatandaşlarının Bulgaristan’a giriş ve Bulgaristan’dan transit geçişlerinde tabi oldukları düzenlemeler

İki ülke vatandaşlarının tabi olduğu vize düzenlemesi 10 Mart 1993 tarihli Vize Anlaşması’na dayanmaktadır. Türk vatandaşlarının Bulgaristan’a giriş ve bu ülkeden transit geçiş için Bulgaristan’ın Ankara, İstanbul veya Edirne diplomatik misyonlarına veya konsolosluklarına vize başvurusunda bulunmaları gerekmektedir. Sadece diplomatik pasaport ile hizmet pasaportu hamilleri Bulgaristan’a yapacakları bir aya kadar ikamet süreli seyahatlerinde vizeden muaftır. Hususi (Yeşil) ve Umuma Mahsus Pasaport hamilleri ise vizeye tabidir.

10 Mart 1993 tarihli Vize Anlaşması’nı tadil eden 23 Mart 2007 tarihli Anlaşmanın ilgili hükümleri uyarınca;

• Schengen Anlaşmasının Uygulanmasına İlişkin Sözleşmenin Akit tarafları veya Avrupa Birliği üyesi devletler tarafından düzenlenen vizeler ya da Schengen Anlaşmasının Uygulanmasına İlişkin Sözleşmenin Akit Tarafları ve Avrupa Birliği üyesi devletler veya İsviçre veya Lihtenştayn tarafından tanzim edilen ikamet izinlerine sahip geçerli umuma mahsus pasaport hamili Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Bulgaristan Cumhuriyeti topraklarından 5 (beş) günü aşmamak kaydıyla vizesiz olarak transit geçiş yapabilirler. Bu transit geçiş Türkiye Cumhuriyeti’nden sözkonusu vize veya ikamet tezkeresini düzenleyen devlete olabileceği gibi, bahsekonu devletten Türkiye Cumhuriyeti’ne yönelik de olabilir.
• Bulgaristan Cumhuriyeti’nin diplomatik ve konsolosluk temsilcilikleri, Bulgar gerçek ve tüzel kişileriyle sürekli ticari ve ekonomik ilişkileri olan ve ikili ekonomik ve ticari ilişkilerin gelişmesine önemli katkıları olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı işadamlarına, 1 (bir) yıla kadar geçerli, her 6 (altı) ay içinde 90 (doksan) günü aşmamak kaydıyla (ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır) kısa kalışlı çok girişli vize ita edecektir.

I. 4. Türkiye’deki Bulgaristan Diplomatik Misyonları ve Konsoloslukları

Bulgaristan Büyükelçiliği
Atatürk Bulvarı 124, Kavaklıdere
Tel: (0090 312) 42-67-455, 42-67-456
Fax: (0090 312) 427-31-78

Bulgaristan İstanbul Konsolosluğu
Ahmet Adnan Saygun Caddesi 44
Ulus-Levent 80600
Tel:(0090 212) 281-01-15
Fax: (0090 212) 264-10-11
e-mail: bulgconsul@superonline.com
Web: www.bulgarianconsulate-ist.org

Bulgaristan Edirne Konsolosluğu

Talat Paşa Bulvarı 31
Tеl/Fax: (0090 284) 214-06-17
E_mail: bulgarkonsedn@ttnet.net.tr