Tarım sektöründe yatırım yapan yabancı girişimci gelir vergisinden 5 yıl süre ile muaf tutulmaktadır. (9.3.93 tarih ve 1219 sayılı Cumhurbaşkanı kararı)

Sermayesinin %30’u döviz olarak ödenen yabancı sermayeli yatırımlar, bu kuruluş sermayesinin geri dönüşüne kadar gelir vergisinden muaftır.     (Türkmenistan Yabancı Sermaye Kanun)

İnşaat malzemeleri, tüketim maddeleri, tarımsal ürün üretimleri konusunda yeni kurulmuş bir firma ise ve de satışlarının da %70’ den fazlası bu faaliyetlerinden oluşuyor ise birinci yıl gelir vergisinden tamamen, ikinci yılda ise lisans ücretinin %50’inden muaf tutulmaktadır. (1.10.1993 tarihli Gelir Vergisi Kanunu).

Yabancı firma ve kuruluşlar (Türkmen işadamları birligi hariç) elde ettikleri dövizleri, Türkmenistan Bankalar Arası Döviz Fonu’na aktarmak-yatırmak zorunda değildir. (Türkmenistan yabancı sermaye kanunu)

Firma, Serbest Ekonomik Bölgede faaliyet gösteriyor ise; ürettiği mamulleri herhangi bir kota ve lisans sınırlamasına tabi tutulmaksızın ihraç etme hakkına sahiptir. (Türkmenistan Serbest Ekonomik Bölgeler Kanunu).

Serbest Ekonomik Bölgelerdeki üretim için ithal edilen girdiler; kota, linsans ve gümrük vergisin’den muaftır. (Serbest Ekonomik Bölgeler Kanunu).

Serbest Ekonomik Bölgelerdeki İşletmelerden elde edilen gelirler, 3 yıl süre ile gelir vergisinden muaftır. (Türkmenistan Vergi Rejimi).

Serbest Ekonomik Bölgelerde faaliyet gösteren yabancı sermayeli işletmelerin elde ettikleri gelirin Ülke dışına transferi sırasında alınan vergilerden muafiyet vardır. (Türkmenistan Vergi Rejimi)

Elde edilen gelirin yeniden ihracata yönelik yatırımlarda, teknolojik yeniliklerde, çevreyi korumaya yönelik faaliyetlerde, sosyal ve kültürel yatırımlarda kullanılması durumunda vergiden muaftır. (Türkmenistan Vergi Rejimi).

Serbest Ekonomik Bölgelerde faaliyet gösteren tesisler, üç yıl süre ile arazi kirasından muaftırlar. Bu üç yılın sonunda, sermayesinin en az %30’u döviz

olarak ödenen yabancı sermayeli yatırımlar için kira miktarının %20’i oranında indirim hakkı verilir. (Türkmenistan Vergi Rejimi).

Serbest Ekonomik Bölgelerde faaliyet gösteren işletmeler, ürettikleri mallar için serbest fiyat uygulama hakkında sahiptirler. (Türkmenistan Vergi Rejimi).

SEKTÖREL  BAZDA TÜRKMENİSTAN’IN POTANSİYELİ VE İŞBİRLİĞİ ALANLARI

1. Tarım ve Tarımsal Endüstri

Türkmenistan topraklarının yaklışık %80’ni çöl olup, ancak %3.3’ü tarıma elverişlidir. Tarım Dayhan Birlikleri adı altında Devlet çiftlikleri şeklinde yapılmaktadır. 1997 yılından itibaren arazinin kiralanması şeklinde özel tarıma geçiş başlatılmıştır. Ekim 1996’dan İtibarende halka satılan gıda maddelerinde sübvvansiyon tamamen kaldırılmıştır.

a)  Pamuk

            Türkmenistan’ın en önemli tarımsal üretimi pamuktur. Ekilebilir toprakların %60’ında pamuk üretimi yapılmaktadır. Yıllık pamuk üretimi 350-400 bin ton elyaftır. Şu anda kurulu iplik tesislerinde bu üretimi’nin yaklaşık %40’ı iplik haline getirebilmektedir. Pamuğun GSYIH’daki payı %17 dir.

            Ülke; pamuğun, elyafın ötesinde iplik ve konfeksıyon olarak ülkede değerlendirip ihraç edilmesi yöründe bir tercihe yönelmiştir. Bu amaçla da önemli ölçüde iplik yatırımları yapılmaktadır. Bu tesislerin işletmesi de tesislerin kurucularına verilmiştir. Bu zamana kadar belki de en iyi çalışan işletmecilik yöntemi bulunmuş olup işletmeci yabancı firma, işletme bedelini ürün olarak tahsil etmektedir.

            Bu anlayış ve yöntem çerçevesinde 4 Adet büyük Türk Tekstil firması (GAP Türkmen, LINKWAY, NORSEL, BISAŞ ) tesisin kuruluşunu tamamladıktan sonra işletmesi’ni de üstlenmişlerdir.

            Bu zamana kadar yapılan uygulama sorunsuz gözükmektedir. Aynı yöntem gerçevesinde; Türkmenıstan’ın sahibi olduğu tekstil tesislerini kurmak ve işletmesini yapmak veya Türkmen devlet ortaklığı ile oluşturulabilecek ortaklıklar ile bu sektör’de benzer faaliyetleri sürdürmek gerekmektedir.

            Bu uygulama’nın en önemli avantajı; bu sektörde gelen firmalar büyük ölçekli firmalar olması nedeniyle, küçük menfeatler peşinde olmamışlar ve Türkmen Devleti ile olan ilişkilerini de iyi düzenlemişlerdir.

b)  Buğday

            Buğday üretimi’nin 2003 yılı rekoltesinin 2535,5 bin ton cıvarında gerçekleşeceği kesinleşmiş durumdadır.Yabancı yatırımcıların fırın açmaları desteklenmektedir ve yer temin edilerek gelir transferleri yapılmaktadır.

            Bu gelişmelere bağlı olarak Aşgabat’da 6-10  Adet  fırın Türk müteşebbislerince işletmeye açılmıştır. Bu tür bir yatırım; Türkiye’den makina ve işgücü ithalini de beraberinde getirmiştir.

c)  Diğer tarımsal üretim çeşitleri

Ülkede hertürlü tarımsal üretimde iyileştirme ve üretim artışına ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak; ülkeden gida ve et ürünleri ihracının yasak olması, toprağın ve tarım alet ve makinalarının devlete ait olması, sebeplerinden dolayı, yatırımcılar için cazip gözükmemektedir.

            Ülkemizin Türkmenistan pazarına tarımsal üretimlerden; konserve haline getirilmiş ürünlerde girmesi, pazarın gelir seviyesine daha uygundur. Çünkü taze meyve ve sebze ihtiyacı yerli üretim ve komşu ülkelerden daha ucuza temin edilmektedir, Ülkede, diğer ürünlerde olduğu gibi, tarımsal ürünlerde de fiyatını’nın satınalınabilir seviyede olması, kalitesinin önünde yer almaktadır.

            Netice olarak; pamuğa dayalı imalat sektörü, fırın yatırımları, konserve edilmiş tarımsal ürün ticareti potansiyel iş alanları olarak görülmektedir.