AZERBAYCAN’A İHRACAT

Azerbaycan özellikle Kafkaslara ve Orta Asya’ya açılan konumu nedeniyle anılan bölgelere ihracatımız açısından önemli bir yere sahiptir. Bununla birlikte, bağımsızlık sonrasında yaşanan sıkıntılar, serbest piyasa kurallarına uyum açısından karşılaşılan problemler ve çok eskimiş mevcut fabrikaların kullanılamaz hale gelmiş olması sonucunda ülke ihtiyaçlarının önemli kısmı ithalat yoluyla karşılanmaktadır.

Azerbaycan’ın 2004 yılı resmi ithalat rakamları dikkate alındığında, Türkiye yüzde 6,4 seviyesinde olan pazar payı ile Azerbaycan için önemli tedarikçiler arasında yer almaktadır. Ülkemizden yapılan ihracatta bavul ve kargo ticaretinin etkin olarak kullanılması nedeniyle, fiili ihracatımızın resmi rakamların üzerinde olduğu bilinmektedir. Ancak, ülkemizin ihracat potansiyeli ve Azerbaycan’ın  ihtiyaçları dikkate alındığında anılan ülkeye yapılan ihracatımızın arttırılabileceği açıktır.

Azerbaycan’da faaliyette bulunan firmalar ile ticari ilişkiler kurulurken anılan ülkede serbest piyasa koşullarının uygulanması için gerekli yasal altyapının oluşturulmasında büyük bir mesafe kat edilmiş olmasına rağmen henüz tüm kurum ve kuralları ile uygulanamadığı hususunun önemle dikkate alınması gerekmektedir. Bu nedenle, Azerbaycan’da yapılan ticari faaliyetlerde karşılıklı güven unsuru ön plana çıkmakta olup, ayrıca hiç bir açık nokta bırakmayacak şekilde hazırlanacak detaylı ana sözleşme, ihracatın her aşamasında yasal mevzuata tamamen uyulması ve karşılaşılan problemlerde konunun hemen Ticaret Müşavirliğimiz başta olmak üzere ilgili kamu kurum ve kuruluşlarımıza bildirilmesi önem arz etmektedir.

Diğer taraftan, Azerbaycan’ın bazı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri(Rusya Federasyonu, Ukrayna, Gürcistan, Kazakistan ve Moldova) ile tercihli rejim içeren Serbest Ticaret Anlaşması (STA) yapması ve özellikle Çin Halk Cumhuriyeti’nden ithal edilen ucuz maliyetli ürünler nedeniyle Türk ürünleri söz konusu pazarda yoğun bir rekabet ile karşı karşıya kalmaktadır.

Ayrıca, gelişmekte olan Azerbaycan pazarına ihraç edilecek ürünlerimizin mutlak surette kalite yönünden yeterli olmasına itina gösterilmelidir. Çünkü,  Almanya, Hollanda, ABD ve Japonya gibi gelişmiş ülkeler her geçen yıl Azerbaycan ithalatı içerisindeki paylarını artırmaktadırlar.

AZERBAYCAN’IN İTHALAT MEVZUATI

Azerbaycan Cumhuriyeti dışa açık ekonomik büyüme modelini  benimsemiş ve bu  bağlamda dış ticaretin serbestleştirilmesi amacıyla pazar ekonomisinin taleplerine bağlı olarak dış ticaret mevzuatında  düzenlemeler yapmaktadır. Ancak,  henüz dış ticaretin  serbestleştiğini söylemek mümkün değildir. Dış ticaret mevzuatında sürekli yeni düzenlemeler yapılmaktadır. İthalatta koruma aracı olarak sadece gümrük vergisi kullanılmakta ancak, Azerbaycan henüz Dünya Ticaret Örgütüne üye olmadığından yerli üretimi ve iç piyasa dengelerini korumak amacıyla bazı tarife dışı engeller de devreye sokulabilmektedir. Bunlardan en önemlisi asgari fiyat uygulamasıdır.

             İthalat İşlemleri:  Azerbaycan Cumhuriyeti’ne gerçek ve tüzel kişiler tarafından  kendi dövizleri ile konsinye veya devlet  garantisine bağlı olmayan  krediler hesabına yapılan ithalat işlemleri ile ilgili yapılmış anlaşmalar  (Bakanlar Kurulu tarafından  yapılan ve  ilgili devlet organlarından izin veya lisans alınarak gerçekleştirilen ithal işlemleri hariç) Gümrük Organlarına beyan edilmek suretiyle  gerçekleştirilmektedir.

            Gerçek ve tüzel kişiler  tarafından ithal edilen malların  gümrük değerlerinin kontrolü yapılmakta olup, bu işleri  Gümrük Organları yapmaktadır.

            Bazı stratejik malların ithalatı (silah, barut, patlayıcı maddeler vs.) Bakanlar Kurulu’nun izni ile gerçekleştirilmektedir.

            Bartır yoluyla yapılan dış ticaret işlemlerinde,    eşdeğer malların  gönderilmesi ve teslim süresi en fazla 90 gündür.  Mallar gönderilmediği takdirde mal bedeli mukavelede belirtilen döviz cinsi ile  10 iş günü içinde  alacaklının banka hesabına yatırılmalıdır. Ayrıca, bartır işlemleri İktisadi İnkişaf Bakanlığı’nın iznine tabidir.

            Geçici  kabul işlemlerinde, ihracat ve ithalat işlemlerini yapan devlet müessesesi ise İktisadi İnkişaf Bakanlığı’ndan izin alınarak,  gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılması halinde ise Gümrük Organlarına beyan edildikten sonra gerçekleştirilir.

            Ayrıca, kuralların  Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu kararı ile  belirlenmesi kaydıyla İktisadi İnkişaf Bakanlığı’nın izni ile  sınır ticareti  yapılabilmektedir.

            Gümrük Vergileri  Azerbaycan’a ithalat esnasında  mal guruplarına göre nisbi olarak %0, % 0,5, %1, %3, %10, ve %15 olarak Gümrük Vergisi uygulanmaktadır.

            Maktu vergi oranları ise ölçü birimlerine göre (kg., lt., adet, m2, m3, cm3, metre, çift) farklılık arz etmekte ve ABD Doları ile  0.09 -9 ABD Dolarına kadar çıkmaktadır.

            Azerbaycan Devleti Gümrük Organları tarafından  asgari  ithal fiyatı  belirlenerek,  bu fiyatın altında   beyan edilen mallara belirlenmiş  fiyatlar üzerinden  Gümrük Vergisi uygulanabilmektedir. Bu yetki Gümrük Kanununda düzenlenmiştir.

  Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Dış Ticarette Standardizasyon Uygulaması

            Azerbaycan Cumhuriyeti’nin “Tüketici Haklarının Korunması Hakkında” Kanunu gereğince uygunluk sertifikası  (Standart Belgesi) olmayan  ürünlerin satışı ve kullanılması yasaktır.

            Azerbaycan’a yabancı ülkelerden malların ithalatının yapılabilmesi için milli sertifika belgelerine uygun olarak, malların standart belgesi ve deneme protokollarının Azerdevletstandarda takdim olunması ve bu malların milli sertifikalaştırma sisteminde testlerinin yapılması gerekmektedir.

        Ancak, ithal edilen mallarda  BDT Ülkeleri’nin standart kurumları ile TSE tarafından verilen standart belgeleri  geçerli olarak  kabul edilmektedir.

TSE ile Azerdövletstandard arasında yapılan anlaşma dolayısı ile Türkiye’den TSE belgesi ile gelen mallar diğer ülke mallarına göre avantajlı konumdadır.